Czy wygląd ma znaczenie?

Często zastanawiamy się, czy wygląd ma znaczenie w naszym życiu osobistym i zawodowym. W społeczeństwie, które kładzie duży nacisk na estetykę, ważne jest, aby zrozumieć wpływ wyglądu na nasze interakcje społeczne i samopoczucie. Dlatego postanowiłam dzisiaj zająć się tym tematem.

Jak ważny jest wygląd fizyczny?

Wygląd fizyczny ma znaczący wpływ na wiele aspektów naszego życia. Od pierwszych wrażeń w kontaktach społecznych po możliwości zawodowe, sposób, w jaki wyglądamy, często wpływa na sposób, w jaki jesteśmy postrzegani przez innych. W środowiskach zawodowych ludzie uważani za bardziej atrakcyjnych, często oceniani są jako bardziej kompetentni i mają większe szanse na sukces. Z kolei w relacjach społecznych wygląd może wpływać na poziom zaufania i sympatii, jaką odczuwamy w stosunku do innych osób. Warto jednak pamiętać, że wygląd fizyczny to tylko jeden z elementów naszej tożsamości i nie definiuje nas w całości.

Często w mojej pracy spotykam osoby, szczególnie kobiety, które nie akceptują lub nie w pełni akceptują swój wygląd. Dotyczy to nie tylko kobiet po mastektomii, którym za pomocą mikropigmentacji odtwarzam wygląd sutków. Niezadowolenie z własnego wyglądu, chęć jego poprawy jest bardzo powszechne. Dotyczy nie tylko u osób, u których widać oznaki starzenia się, ale też całkiem młodych. 

Trend body positive, który nawołuje do akceptacji własnego ciała takim, jakie jest, jest ważny i cenny. Niestety, często stoi w sprzeczności z tym, co psychologia nazywa obrazem ciała. Ten obraz wytwarza sobie każdy z nas od najwcześniejszych lat. Niemiecki neuropsycholog Paul Schindler, który po raz pierwszy użył terminu obraz ciała, określa go jako obraz naszego własnego ciała, który tworzymy w naszym umyśle^[i]. Mówiąc dokładniej – jest to sposób, w jaki ciało wydaje się nam samym. Podkreślam wydaje się, bo zgodnie z tą definicją nasze postrzeganie własnego ciała jest subiektywnym wrażeniem, które tworzymy w swojej świadomości i które często bywa rozbieżne z obiektywnym wizerunkiem naszego ciała, na który patrzą inni. 

Na to, jaki jest ten obraz, wpływa bardzo wiele czynników, m.in.:

• poczucie własnej wartości, 
• opinie osób, z których zdaniem się liczymy (np. rodziców w dzieciństwie czy kolegów w okresie szkolnym), 
• porównywanie się z innymi, 
• płeć (to kobiety częściej niż mężczyźni zwracają uwagę na swój wygląd, choć powoli te proporcje się zmieniają), 
• aktywność fizyczna, 
• nastrój, jaki mamy w danym momencie.

Nasz wygląd fizyczny jest ważny przede wszystkim dla nas samych. W większości chcemy dobrze wyglądać, być dobrze ubrani, zadbani. W ten sposób wyrażamy siebie. Ale nie psychologia zna wiele badań wskazujących, że nasz wygląd ma znaczenie także dla naszego funkcjonowania w społeczeństwie. O tym napiszę w kolejnej części.

Czy wygląd świadczy o człowieku? Badania

Istnieje wiele badań na temat wpływu wyglądu na postrzeganie człowieka. Naukowcy dowodzą, że wygląd fizyczny może mieć wpływ na pierwsze wrażenie. Wpływa też na to, jak oceniamy kompetencje oraz cechy charakteru innych osób. Badanie przeprowadzone przez prof. Alexandra Todorova z Uniwersytetu w Princeton wykazało, że człowiekowi wystarczy mgnienie oka, by ocenić, czy osoba, którą widzi pierwszy raz, jest godna zaufania^[ii].

Psycholożki Karen Dion, Ellen Berscheid i Elaine Walster z Uniwersytety w Wisconsin w latach 70. XX wieku w swojej publikacji „Co jest ładne, jest dobre” wskazywały na znaczenie wyglądu w kształtowaniu pewnych oczekiwań w stosunku do ocenianej osoby. Wg nich osoby o wyższej atrakcyjności fizycznej często spotykają się z większą akceptacją społeczną niż osoby mniej atrakcyjne. Uważa się też, że prowadzą szczęśliwsze życie. Osoby atrakcyjne zwykle postrzegane są pozytywnie – jako bardziej wrażliwe, radosne, życzliwe i inteligentne. Częściej również szuka się ich rad i opinii, przywiązując większą wagę do ich słów^[iii]. Atrakcyjność fizyczną często utożsamia się też z sukcesem zawodowym.

W psychologii istnieje termin efekt aureoli lub efekt halo. Określa on ludzką tendencję do tego, aby pozytywne (lub negatywne) cechy wyglądu przypisywać również innym aspektom naszej osobowości.

W opisanych wyżej aspektach odpowiedź na pytanie, czy wygląd ma znaczenie, musi być twierdząca. Muszę jednak w tym miejscu coś podkreślić. Zarówno nasze własne przekonania co do naszego wyglądu, jak też jego ocena dokonana przez innych często są podyktowane stereotypami. Nie zawsze, a wręcz – prawie nigdy nie odzwierciedlają one rzeczywistości. Tutaj od razu nasuwa mi się przykład Quasimodo – bohatera powieści Wiktora Hugo „Dzwonnik z Notre Damę”. To postać, która słynęła z brzydoty, przez co otoczenie przypisywało jej złe cechy charakteru, a jednak w piersiach garbatego dzwonnika biło serce pełne dobra.

W jaki sposób wygląd wpływa na nasze samopoczucie?

Niemniej to, jak wyglądamy, ma znaczący wpływ na nasze samopoczucie i samoocenę. Nasze społeczeństwo od lat kładzie duży nacisk na estetykę. Dlatego zadowolenie ze swojego wyglądu może prowadzić do wzrostu pewności siebie i pozytywnego postrzegania siebie. Zwróćmy uwagę, że współcześnie samym tylko wyglądem możemy zarabiać (np. modelki). Możemy też wyglądem coś sprzedawać (np. influencerzy promując różne towary). Z tego powodu niezadowolenie z wyglądu dziś bardziej niż kiedykolwiek może prowadzić do obniżenia poczucia własnej wartości. Skutki tego mogą być różne. Skrajne to m.in. różnego rodzaju zaburzeń psychicznych, np. szczególnie w obszarze odżywiania. 

Warto zatem zwrócić uwagę na to, jak nasze własne postrzeganie wyglądu wpływa na nasze emocje i działania. Warto też nauczyć się akceptować i cenić własne unikalne cechy.

Czy powinniśmy „poprawiać” swój wygląd? Przede wszystkim powinniśmy o siebie dbać – dobrze się odżywiać, wysypiać się, unikać stresu i uprawiać jakąś aktywność fizyczną. Wdzięczne za to będą nie tylko nasze ciało, ale i umysł. A czy poprawiać? Jeśli nasz subiektywny obraz ciała nie podoba nam się, a kosmetologia czy medycyna mogą pomóc to zmienić – dlaczego nie? Przychodzą do mnie klientki z nadmiernym owłosieniem, dla których milowym krokiem do zmiany postrzegania swojej atrakcyjności jest epilacja! Często zdarza się, że klientki (i klienci też!) nie radzą sobie z nadmiarem tkanki tłuszczowej, mimo że dbają o dietę i aktywność. A nowoczesne technologie, takie jak kriolipoliza czy fala uderzeniowa pomagają to zmienić. Znalazłabym więc co najmniej kilka powodów, dla których warto „poprawiać” swój wygląd. Oto one:

1. związek wyglądu z samopoczuciem, a tym samym samoakceptacją, jest niezaprzeczalny,
2. współczesna kosmetologia i medycyna estetyczna oferują technologie, które pomagają utrzymać nasze ciało i skórę w zdrowiu i dobrej kondycji dłużej niż kiedykolwiek, więc dlaczego z tego nie korzystać – żyjemy dłużej, więc też chcemy jak najdłużej zachować młody wygląd,
3. zdecydowanie zalecam korzystanie z osiągnięć kosmetologii i medycyny, gdy borykamy się z różnego rodzaju defektami, które wpływają na naszą samoocenę, czy w sytuacjach, takich, z jakimi mam do czynienia najczęściej – czyli kiedy z powodu nowotworu kobiety tracą pierś; również korekta odstających uszu, nosa, przez którego kształt cierpimy od dziecka, czy poprawa estetyki uzębienia, jeśli natura nie obdarowała nas hollywoodzkim uśmiechem itp., powinny być powszechnie akceptowane, jeśli mają nam pomóc poczuć się lepiej.

Pamiętajmy, że to my jesteśmy swoim najważniejszym człowiekiem. Dlatego dbanie o siebie, rozpieszczanie się, bycie dla siebie dobrym – nawet w takim aspekcie – jak korekty wyglądu, to nic złego. A może odmienić nie tylko nasz obraz ciała, ale i czasem życie.

---

^[i] Biernat M., Bąk-Sosnowska M., Tak się czuję, jak się widzę, czyli znaczenie samooceny ciała dla zdrowia fizycznego i psychicznego człowieka w okresie adolescencji [w:] Zdrowie człowieka w ontogenezie – aspekty biomedyczne i psychospołeczne. Studia badaczy polskich, słowackich i czeskich. T. 2. Aspekty psychospołeczne, 2020, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, ISBN 978-83-7509-406-0, s. 49.

^[ii] Peichert K., Komu ufamy, a kogo boimy się?, Psychologia Społeczna, online: https://www.psychologia-spoleczna.pl/aktualnosci/359-komu-ufamy-a-kogo-boimy-sie.html, dostęp: 21.12.2023

^[iii] Krasnova A., Różańska‐Bińczyk I., Atrakcyjność fizyczna i wygląd jako aspekty różnorodności pracowników, s. 40, online: https://www.wydawnictwo-siz.pl/wp-content/uploads/2021/02/3-Anna-Krasnova-Izabela-Różańska%E2%80%91Bińczyk.pdf, dostęp: 21.12.2023